English
lic. rat. med. Jerzy A. Kozłowski
Alergia na lateks dotyczy nie tylko pracowników systemu ochrony zdrowia, ale również przedstawicieli innych zawodów, gdzie konieczne jest zabezpieczanie rąk przed wpływem czynników biologicznych i przed zabrudzeniami. Jednorazowe rękawiczki lateksowe są najpowszechniejszą formą ochrony, niestety ze względu na często występujące uczulenie na lateksowe rękawiczki, nie każdy może je używać. Jak objawia się uczulenie na lateks i jakie dostępne są alternatywy?
Uczulenie na lateks – najważniejsze informacje
Pierwsze opisy reakcji nadwrażliwości na lateks w postaci pokrzywki kontaktowej i obrzęku Quinckego pochodzą z 1927 roku i zostały opisane przez G. Sterna i A. Grimma [1]. Jednak problem alergii na lateks był stosunkowo niewielki i nie budził powszechnego zainteresowania, a jeszcze przed rokiem 1980 alergia na białka lateksowe należała do rzadkości [2]. Wraz z upowszechnieniem się produktów lateksowych wzrastała liczba reakcji uczuleniowych. Pierwszy opis uczulenia na rękawiczki pochodzi z roku 1992 roku, a pierwszy opis śmiertelnych ekspozycji na lateks, z początku lat 90. XX wieku [1].
W populacji ogólnej częstość alergii na lateks kształtuje się w granicach 0,66-18,3% (często wskazywany jest przedział od 1% do 6% ogólnej populacji) [3], a anafilaksji 0,4%. Częstość anafilaksji na lateks w warunkach okołooperacyjnych wynosi aż 20%. W przypadku pracowników ochrony zdrowia częstotliwość alergii w zależności od badań wynosi od 5,9% do 18,3% [1].
Uczulenie na lateks – reakcje na nadwrażliwość
- Zapalenie skóry będące skutkiem podrażnienia – to najczęstsze uczulenie na lateks wywołane przez rękawiczki. Jest spowodowane poceniem się rąk, podrażnieniem skóry przez materiał, obecnością pozostałości mydła i środków antyseptycznych na skórze. Puder w rękawicach pudrowych może wysuszać i podrażniać ręce. Wszystko to łącznie daje typowe objawy podrażnienia i uczulenia na lateks: zaczerwienienie, obrzęki, suchość, łuszczenie się naskórka, powstawanie ran i pryszczy.
- Alergia na lateks typu opóźnionego – jest rzadziej występująca, ale ma charakter bardziej uogólniony i wiąże się z większym dyskomfortem. Wypryski w miejscach kontaktu i na przedramionach pojawiają się do kilkunastu godzin po kontakcie z alergenem.
- Natychmiastowe reakcje alergiczne – są zdecydowanie najgroźniejsze, choć to zależy od ich nasilenia. Natychmiastowe reakcje alergiczne mogą objawiać się tylko pokrzywką i zapaleniem skóry, ale objawy uczulenia na lateks mogą być też poważniejsze: nieżyt nosa, zapalenie spojówek, astma oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy, odczyny uogólnione, a nawet wstrząs anafilaktyczny [3].
W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim: osoby mające częsty kontakt z wyrobami lateksowymi, zwłaszcza pracownicy ochrony zdrowia, pacjenci, kosmetyczki, pracownicy wykonujący zadania wymagające ochrony rąk. Również osoby, mające niewielki kontakt z lateksem, mogą być uczulone; zwłaszcza pacjenci z rozszczepem kręgosłupa z towarzyszącą przepukliną oponowo-rdzeniową (POR) są predysponowani do wystąpienia alergii. Częstotliwość objawowej alergii na lateks w tej grupie wynosi aż 31% [1].
Jakie rękawiczki dla uczulonych na lateks?
Warto podjąć próbę odczulania, która jest skuteczna, ale nie daje 100% gwarancji. Zaleca się stosowanie rękawiczek nieuczulających, z których najpopularniejsze są rękawiczki nitrylowe, nie ustępujące, a w niektórych aspektach nawet przewyższające rękawiczki lateksowe. Antyalergiczne rękawiczki nitrylowe są powszechnie stosowane w procedurach medycznych, również wymagających precyzji i zachowania aseptycznego środowiska. Rękawice nitrylowe charakteryzują się taką samą szczelnością i odpornością na penetrację wirusów co rękawice lateksowe, są jednak mniej rozciągliwe, dlatego dla pełnego komfortu należy dobierać ich odpowiedni rozmiar.
Przeczytaj więcej na temat porównania właściwości rękawic diagnostyczno-ochronnych lateksowych i nitrylowych, a także artykuł na temat różnic pomiędzy rękawiczkami lateksowymi, nitrylowymi i winylowymi
Niezależnie od tego, czy rękawice wywołują uczulenie, czy też nie, warto pamiętać o zasadach ochrony skóry rąk, zwłaszcza o myciu rąk po zdjęciu rękawic lateksowych – należy do tego używać mydła o obojętnym pH, a także używać kremów nawilżających. Pomocne jest również stosowanie ochronnych kremów przed założeniem rękawic, co stanowi dość skuteczną metodę zabezpieczenia przed alergenami; w ten sposób tworzy się warstwa izolująca pomiędzy skórą a rękawiczką [3]. Takie kremy nie mogą zawierać w składzie olejów mineralnych, gdyż te osłabiają strukturę rękawic.
Bibliografia:
1. Katarzyna Gembka, Ewa Cichocka Jarosz, „Alergia na lateks – czynniki wywołujące, symptomatologia i postępowanie”, Alergia Astma Immunologia 2013, 18 (3): 151-163;
2. Maciej Kowalewski, Marek L. Kowalski, „Alergia na Lateks”, Alergia Astma Immunologia, 1997, 2(2), s. 78-86;
3. Wiesława Kamińska, „Alergia na lateks u pracowników służby zdrowia i możliwości jej ograniczania”, Bezpieczeństwo Pracy 3/2002, s.4-7;
4. Marta Chełmińska, „Alergia na lateks – część 1”, Pneumonol. Alergol. Pol. 2004, 72, 143-149;
5. Dorota Dziuban, Paweł Kowalczyk, Maciej Filocha, „ Ciemna strona pracy – alergie zawodowe”,Borgis – Medycyna Rodzinna 3/2011, s. 62-67;