Uczulenie na lateks – co z ochroną?

lic. rat. med. Jerzy A. Kozłowski

Alergia na lateks dotyczy nie tylko pracowników systemu ochrony zdrowia, ale również przedstawicieli innych zawodów, gdzie konieczne jest zabezpieczanie rąk przed wpływem czynników biologicznych i przed zabrudzeniami. Jednorazowe rękawiczki lateksowe są najpowszechniejszą formą ochrony, niestety ze względu na często występujące uczulenie na lateksowe rękawiczki, nie każdy może je używać. Jak objawia się uczulenie na lateks i jakie dostępne są alternatywy?

Uczulenie na lateks – najważniejsze informacje

Pierwsze opisy reakcji nadwrażliwości na lateks w postaci pokrzywki kontaktowej i obrzęku Quinckego pochodzą z 1927 roku i zostały opisane przez G. Sterna i A. Grimma [1]. Jednak problem alergii na lateks był stosunkowo niewielki i nie budził powszechnego zainteresowania, a jeszcze przed rokiem 1980 alergia na białka lateksowe należała do rzadkości [2]. Wraz z upowszechnieniem się produktów lateksowych wzrastała liczba reakcji uczuleniowych. Pierwszy opis uczulenia na rękawiczki pochodzi z roku 1992 roku, a pierwszy opis śmiertelnych ekspozycji na lateks, z początku lat 90. XX wieku [1].

W populacji ogólnej częstość alergii na lateks kształtuje się w granicach 0,66-18,3% (często wskazywany jest przedział od 1% do 6% ogólnej populacji) [3], a anafilaksji 0,4%. Częstość anafilaksji na lateks w warunkach okołooperacyjnych wynosi aż 20%. W przypadku pracowników ochrony zdrowia częstotliwość alergii w zależności od badań wynosi od 5,9% do 18,3% [1].

Uczulenie na lateks – reakcje na nadwrażliwość

Zapalenie skóry będące skutkiem podrażnienia – to najczęstsze uczulenie na lateks wywołane przez rękawiczki. Jest spowodowane poceniem się rąk, podrażnieniem skóry przez materiał, obecnością pozostałości mydła i środków antyseptycznych na skórze. Puder w rękawicach pudrowych może wysuszać i podrażniać ręce. Wszystko to łącznie daje typowe objawy podrażnienia i uczulenia na lateks: zaczerwienienie, obrzęki, suchość, łuszczenie się naskórka, powstawanie ran i pryszczy.

Alergia na lateks typu opóźnionego – jest rzadziej występująca, ale ma charakter bardziej uogólniony i wiąże się z większym dyskomfortem. Wypryski w miejscach kontaktu i na przedramionach pojawiają się do kilkunastu godzin po kontakcie z alergenem.

Natychmiastowe reakcje alergiczne – są zdecydowanie najgroźniejsze, choć to zależy od ich nasilenia. Natychmiastowe reakcje alergiczne mogą objawiać się tylko pokrzywką i zapaleniem skóry, ale objawy uczulenia na lateks mogą być też poważniejsze: nieżyt nosa, zapalenie spojówek, astma oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy, odczyny uogólnione, a nawet wstrząs anafilaktyczny [3].

W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim: osoby mające częsty kontakt z wyrobami lateksowymi, zwłaszcza pracownicy ochrony zdrowia, pacjenci, kosmetyczki, pracownicy wykonujący zadania wymagające ochrony rąk. Również osoby, mające niewielki kontakt z lateksem, mogą być uczulone; zwłaszcza pacjenci z rozszczepem kręgosłupa z towarzyszącą przepukliną oponowo-rdzeniową (POR) są predysponowani do wystąpienia alergii. Częstotliwość objawowej alergii na lateks w tej grupie wynosi aż 31% [1].

Jakie rękawiczki dla uczulonych na lateks?

Warto podjąć próbę odczulania, która jest skuteczna, ale nie daje 100% gwarancji. Zaleca się stosowanie rękawiczek nieuczulających, z których najpopularniejsze są rękawiczki nitrylowe, nie ustępujące, a w niektórych aspektach nawet przewyższające rękawiczki lateksowe. Antyalergiczne rękawiczki nitrylowe są powszechnie stosowane w procedurach medycznych, również wymagających precyzji i zachowania aseptycznego środowiska. Rękawice nitrylowe charakteryzują się taką samą szczelnością i odpornością na penetrację wirusów co rękawice lateksowe, są jednak mniej rozciągliwe, dlatego dla pełnego komfortu należy dobierać ich odpowiedni rozmiar.

Przeczytaj więcej na temat porównania właściwości rękawic diagnostyczno-ochronnych lateksowych i nitrylowych, a także artykuł na temat różnic pomiędzy rękawiczkami lateksowymi, nitrylowymi i winylowymi

Niezależnie od tego, czy rękawice wywołują uczulenie, czy też nie, warto pamiętać o zasadach ochrony skóry rąk, zwłaszcza o myciu rąk po zdjęciu rękawic lateksowych – należy do tego używać mydła o obojętnym pH, a także używać kremów nawilżających. Pomocne jest również stosowanie ochronnych kremów przed założeniem rękawic, co stanowi dość skuteczną metodę zabezpieczenia przed alergenami; w ten sposób tworzy się warstwa izolująca pomiędzy skórą a rękawiczką [3]. Takie kremy nie mogą zawierać w składzie olejów mineralnych, gdyż te osłabiają strukturę rękawic.

Bibliografia:

1. Katarzyna Gembka, Ewa Cichocka Jarosz, „Alergia na lateks – czynniki wywołujące, symptomatologia i postępowanie”, Alergia Astma Immunologia 2013, 18 (3): 151-163;

2. Maciej Kowalewski, Marek L. Kowalski, „Alergia na Lateks”, Alergia Astma Immunologia, 1997, 2(2), s. 78-86;

3. Wiesława Kamińska, „Alergia na lateks u pracowników służby zdrowia i możliwości jej ograniczania”, Bezpieczeństwo Pracy 3/2002, s.4-7;

4. Marta Chełmińska, „Alergia na lateks – część 1”, Pneumonol. Alergol. Pol. 2004, 72, 143-149;

5. Dorota Dziuban, Paweł Kowalczyk, Maciej Filocha, „ Ciemna strona pracy – alergie zawodowe”,Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2011, s. 62-67;