Skamex Sp. z o.o. sp. k.
Streszczenie
Leki cytostatyczne to grupa substancji szeroko stosowanych w leczeniu przeciwnowotworowym. Farmaceutyki te, pomimo że dla wielu pacjentów oddziałów onkologicznych są zbawienne, dla personelu medycznego stanowią poważne zagrożenie. Z łatwością przenikają przez błony śluzowe i skórę, powodując liczne działania niepożądane.
W literaturze można znaleźć wiele przykładów stwierdzających obecność leków cytostatycznych w organizmach pielęgniarek, techników farmacji, a także lekarzy pracujących na oddziałach onkologicznych. W badaniu Ramphal i wsp. przeprowadzonym w 2014 roku w Dziecięcym Szpitalu w Kanadzie Środkowej (prowincja Ontario) wykazano obecność leków chemioterapeutycznych w moczu aż u jednej trzeciej wszystkich pielęgniarek, które podawały chemioterapię [ 1 ]. Z kolei badanie przeprowadzone przez Rioufol i wsp. ujawniło znaczną obecność cytostatyków na rękawiczkach osób pracujących na oddziale onkologii w Szpitalu Uniwersyteckim w Lyonie. Po wykonaniu 59 wlewów, obecność leków chemioterapeutycznych zidentyfikowano na 30,5% rękawiczek pielęgniarek podających chemioterapeutyki. Do skażenia rękawiczek medycznych może dojść w przypadku przepinania worków zawierających leki niebezpieczne, podłączania linii infuzyjnych niebędących w systemie zamkniętym lub podczas korzystania z pojemników, które zostały skażone w trakcie przygotowania leków [ 2 ]. Należy zwrócić uwagę, że jednym z najbardziej niebezpiecznych etapów podaży farmaceutyków jest moment podłączenia worka do linii infuzyjnej nieznajdującej się w systemie zamkniętym. Jak pokazuje literatura, na tym etapie aż w 25% przypadkach dochodzi do wycieku chemioterapeutyku, a w czasie odłączania worka ryzyko to wzrasta nawet do 100%. Wypływ leku nie musi być widoczny. Wyciek możemy stwierdzić nawet w przypadku pojawienia się wyłącznie jednej kropli [ 3 ].
Obecność nawet śladowych ilości cytostatyków w organizmie personelu medycznego może być bardzo niebezpieczna, co potwierdzają liczne doniesienia. W badaniu z 2016 roku przeprowadzonym w lubelskich szpitalach na grupie pielęgniarek ze stażem pracy około 12 lat, które wykonują 20-40 wlewów tygodniowo, wykazano, że aż 62% z nich zaobserwowało u siebie zwiększone uczucie senności, zmęczenia, a nawet zmiany w morfologii. W grupie tej znacznie częściej występowały zmiany w odczuwaniu smaków i zapachów.
Nie tylko długoletnia praca na oddziale onkologicznym stwarza zagrożenie dla zdrowia. W tym samym badaniu pokazano, że 67% pracowników z krótkim stażem pracy w placówce, w której podawane są cytostatyki, zauważyło niepokojące zmiany w swoim organizmie m.in. podrażnienia skóry oraz nadwrażliwość, suchość czy zaczerwienia oczu [ 4 ].
Należy także wspomnieć o badaniu z roku 2003, które wykazało, że wśród osób pracujących na oddziale szpitalnym, gdzie podawane są cytostatyki aż 60% personelu doznało wzmożonego wypadania włosów, a około 40% osób miało zmiany w obrębie paznokci [ 5 ].
Niestety, osoby mające kontakt z cytostatykami powinny liczyć się z tym, że bez odpowiedniej ochrony narażają na niebezpieczeństwo swoje życie i zdrowie.
W związku z tak licznymi doniesieniami na temat szkodliwego wpływu cytostatyków wprowadzono szereg rekomendacji wydanych m.in. przez takie organizacje jak NIOSH, ONS, OSHA czy ASHP. Pan American Health Organization oraz World Health Organization wydały w 2013 roku dokument dotyczący bezpieczeństwa pracy z cytostatykami, w którym zalecane jest wdrożenie odpowiednich systemów do podaży i przygotowania leków chemioterapeutycznych, a także zapewnienie odpowiednich środków ochrony osobistej [ 6 ].
Zanim zauważono i udokumentowano szkodliwy wpływ cytostatyków na personel medyczny, powszechnie korzystano z otwartych systemów igłowych, które nie chroniły przed wyciekiem toksycznych substancji.
Następnie na rynek wprowadzono bezigłowe przyrządy do pobierania leków niebezpiecznych tzw. Spiki, które chroniły przed zakłuciem i skażeniem leku oraz systemy wentylowane. Cechą charakterystyczną tych produktów jest filtr cząsteczkowy o średnicy porów najczęściej wynoszącej 0,22 µm. Wadą jest fakt, że nie chronią przed wyciekiem toksycznych oparów, ponieważ pory filtra są większe niż cząsteczki gazów. Personel medyczny w przypadku tych przyrządów nie jest w pełni chroniony - tym bardziej, że pobiera leki strzykawką w systemie otwartym (bez zabezpieczenia). Świadomość zapewnienia bezpieczeństwa na każdym etapie pracy z lekiem długo nie obejmowała czynności przenoszenia pobranego leku. Dopiero uświadomienie sobie zagrożeń wynikających z kontaktu z niezabezpieczoną strzykawką i skażoną przez wyciek leku powierzchnią doprowadziło do powstania strzykawek w systemie zamkniętym.
Właściwości urządzenia w zakresie nieprzepuszczalności dla cieczy i oparów są potwierdzane badaniami FDA, które nadaje mu kod ONB. Posiadanie kodu ONB cechuje najbezpieczniejsze rozwiązania do transferu leków w systemie zamkniętym, np. Chemolock.
Obecnie, czynniki i substancje rakotwórcze podzielone są na grupy w zależności od stopnia kancerogenności (tabela 1.). Klasyfikację opracowała Międzynarodowa Agencja Badań nad Nowotworami (IARC) [ 8 ].
Tabela 1. Klasyfikacja substancji według IARC
|
Grupa 1 Udowodnione działanie kancerogenne |
Grupa 2a Prawdopodobne działanie kancerogenne |
Grupa 2b Przypuszczalne działanie kancerogenne |
Grupa 3 Niezaklasyfikowane jako działanie kancerogenne |
|
|---|---|---|---|---|
| Przykłady substancji |
Cyklofosfamid Etopozyd Busulfan |
Doksorubicyna Cisplatyna |
Dekarbazyna Bleomycyna |
5-Fluorouracyl Winkrystyna Metotreksat |
Większość powszechnie używanych cytostatyków należy do grupy I lub IIA, czyli do najbardziej niebezpiecznych, których opary przy długotrwałym kontakcie powodują poważne konsekwencje zdrowotne. W zależności od grupy i postaci leku powinno się dobierać właściwe produkty do bezpiecznej pracy z cytostatykami.
Na etapie przygotowania, przenoszenia i podaży leków cytostatycznych z grup I i IIA odpowiednią ochroną zapewnią wyroby do przenoszenia leków w systemie zamkniętym, posiadające kod ONB np. system Chemolock. System Chemolock jest pierwszym bezigłowym systemem zamkniętym, któremu nadano wspomniany kod ONB. Ponadto pochodzi on od amerykańskiego producenta ICU Medical, który został wyróżniony przez magazyn Forbes jako jedna ze 100 najbardziej godnych zaufania firm w USA. Co ważne - dzięki temu, że system Chemolock nie posiada igły, zapewnia on najłatwiejszy transfer leku, wśród innych podobnych systemów [9].
Odpowiedni poziom ochrony przed cytostatykami z grupy IIB w trakcie przenoszenia i podaży leków zapewnia seria urządzeń dostępowych do fiolki z zaworem bezigłowym np. przyrządy od niemieckiego producenta Codan, który posiada szeroką gamę urządzeń do fiolki: z filtrami powietrza, z filtrami cząsteczkowymi, ze specjalnym kolcem umożliwiającym pobranie maksymalnej ilości leku nawet z najmniejszych fiolek, a także z kolcem standardowym.
Do grupy produktów ograniczających kontakt z cytostatykami z grupy IIB należą również urządzenia z męskim złączem Spiros – które powstały z potrzeby użycia strzykawek w systemie zamkniętym podczas pobierania i przenoszenia leków szkodliwych. Stosowane powszechnie strzykawki trzyczęściowe stwarzają zagrożenie wycieku leku, natomiast specjalna budowa strzykawki Spiros uniemożliwia przypadkowe odłączenie oraz wyciek. Gwarantuje to bezpieczeństwo na każdym etapie pracy z lekami niebezpiecznymi, oszczędza czas, a także pozwala na wygodne ustawienie skali strzykawki na wysokości wzroku. Warto również wspomnieć, że wysoki przepływ charakteryzujący urządzenie w znacznym stopniu ułatwia procedurę pobierania płynu z fiolek.
W systemie stworzonym przez ICU Medical zastosowano innowacyjną technologię "click to lock", która gwarantuje sterylność oraz eliminuje możliwość przypadkowego rozłączenia. Dzięki charakterystycznemu „kliknięciu” możliwa jest weryfikacja prawidłowego połączenia, a samo użycie Chemolock jest niezwykle intuicyjne.
Co istotne - poszczególne elementy tego urządzenia tworzą mechanicznie i mikrobiologicznie zamknięty system, który zapewnia bezpieczeństwo nie tylko podczas przygotowywania, transportu oraz podaży cytostatyków, ale nawet podczas usuwania i utylizacji produktu.
Dzięki elastomerowym membranom - stosowanie ChemoLock zapewnia bezpieczne, suche połączenie, ograniczające ekspozycję na niebezpieczne substancje oraz gwarantuje ochronę zawartości fiolki przed skażeniem mikrobiologicznym.
Jak pokazują przedstawione badania, także te z Polski, ciągle przywiązuje się niewystarczającą wagę do ochrony osób podających cytostatyki, o czym może świadczyć skala narażenia pielęgniarek na kontakt z cytostatykami.
Powszechne funkcjonowanie na oddziałach szpitalnych otwartych systemów powoduje, że pielęgniarki są najbardziej narażoną na skażenie grupą zawodową. Poziom tego zagrożenia w znacznym stopniu może zostać zminimalizowany przez zastosowanie linii wielodrożnych
Wielodrożne linie infuzyjne pozwalają na podaż wielu cytostatyków w sposób bezpieczny, bez konieczności rozłączania – tak jak w systemie otwartym. Ponadto zastosowanie linii wielodrożnych zmniejsza liczbę czynności przy pacjencie, pozwalając zaoszczędzić cenny czas.
Niewątpliwą zaletą linii ICU Medical jest zastawka antyzwrotna umieszczona w dystalnej części, która chroni dren przed wstecznym napływem krwi. Taka budowa wpływa na łatwość i komfort wykonywania pracy.
Personel medyczny świadomy ryzyka, jakie niesie praca na oddziale onkologicznym, powinien móc korzystać z najnowocześniejszych zdobyczy technologii medycznych ograniczających kontakt z niebezpiecznymi lekami oraz zmniejszać ryzyko ekspozycji i podobnie jak farmaceuci - chronić swoje zdrowie i życie.
Zobacz kategorie:
rękawice medyczne, rękawice nitrylowe, rękawice lateksowe, rękawice winylowe, rękawice chirurgiczne
Czytaj też artykuł:
"Antyseptyczna kąpiel przedoperacyjna - czy zawsze skuteczna w redukcji ZMO"
Korzystając ze strony skamex.com.pl wyrażasz zgodę na wykorzystanie przez nas plików cookies. Pozwalają nam one zapewnić Ci wygodę podczas przeglądania naszego serwisu. Więcej na temat cookies znajdziesz w Polityce Prywatności.
